Masterclass 'Participatietools bij ruimtelijk ontwerp'

Leer participatieve processen binnen ruimtelijk ontwerp analyseren en faciliteren

Masterclass • 3 dagen • Nederlandstalig

Academisch onderzoek rond participatieve ruimtelijke planningsprocessen genereert heel wat data die onderzoekers vervolgens analyseren, interpreteren en evalueren. Deze data laten toe om een diversiteit aan participatietools te ontwikkelen én af te toetsen aan de praktijk. In de masterclass ‘Participatietools bij ruimtelijke ontwerp’ willen we onze kennis over het ontwikkelen en inzetten van deze participatietools met een breed publiek delen.

In 3 interactieve sessies doorloopt de masterclass een volledig participatietraject, van initiëren over plannen, uitvoeren, documenteren en reflecteren tot bijsturen van een traject, en koppelt aan elk van de stappen de juiste tools.

De masterclass situeert zich in het veld tussen opleiding en lerend netwerk. Vanuit hun academische achtergrond lichten professoren Liesbeth Huybrechts en Oswald Devisch de ontwikkelde participatietools toe: het onderzoek waaruit de tools ontstaan zijn, het ontwikkelingsproces, mogelijke toepassingen in de praktijk,… Ze geven daarbij de nodige praktische handvaten om de participatietools optimaal te kunnen inzetten in de praktijk van de deelnemers. Daarnaast gaan de professoren en medeonderzoekers in gesprek met de deelnemers over hun praktijk en hun cases.

Waarom deze masterclass?

Deze masterclass focust niet op de theorie van wat participatie is, maar kijkt naar de dagelijkse praktijk van het uittekenen en faciliteren van participatieprocessen. Samen met de professoren ga je aan de slag met je eigen concrete case die je toepast in de door Universiteit Hasselt ontwikkelde participatietools.

Doel

De ervaring van Universiteit Hasselt rond participatieprojecten binnen ruimtelijke planning en de daaruit voortgekomen participatietools bieden je een flinke basis om eigen participatieprojecten uit te werken. De masterclass leert je de bestaande participatietools zo effectief mogelijk te gebruiken. Je leert ook van elkaar en van de verschillende cases die de masterclass samenbrengt.

Je krijgt zeer concrete werkmiddelen mee naar huis en wordt daarin ondersteund door zowel professoren als collega-onderzoekers. Op die manier leer je anders kijken naar participatie, profiteer je van de diepgaande kennis en ervaring van de faculteit en krijg je handvaten om struikelblokken te overwinnen.

Er wordt ook al gewerkt aan een vervolgtraject op de masterclass waarin je een bepaalde tool in de diepte kunt leren kennen en gebruiken in het aantal sessies dat daarvoor nodig is. Meer info over het vervolgtraject komt aan bod in de masterclass-sessies.

Voor wie?

Onze masterclass focust op organisaties die een participatief traject hebben uitgewerkt en willen evalueren, die nu bezig zijn met het uitrollen van een participatief traject of die in de toekomst een participatief traject plannen binnen het brede domein van ruimtelijk ontwerp. De focus ligt in eerst instantie op gemeentelijke/stedelijke ambtenaren van de dienst omgeving, mobiliteit, cultuur, jeugd, communicatie, … en middenveldorganisaties.

De masterclass wordt ingericht voor een maximum van 15 deelnemers om zo het interactieve karakter van de masterclass te garanderen en optimaal te kunnen leren van elkaar.

Door wie?

Oswald Devisch is hoofddocent stedenbouw aan de Faculteit Architectuur en Kunst aan de Universiteit Hasselt. Hij is coördinator van de onderzoekslijn Spatial Capacity Building waarbinnen hij thema’s verkent zoals autonome transformatieprocessen, collectief leren, strategische participatie en de gamificatie van ruimtelijke planning.

Liesbeth Huybrechts is hoofddocent participatief ontwerp en design antropologie. Ze is betrokken bij het Living Lab The Other Market, een ruimte voor reflectie en actie over de toekomst van werk, ingebed in de gemeenschap van Genk. Ze maakt ook deel uit van de onderzoeksprojecten Traders and Critical Heritage rond Participatory Design en (Heritage in) Public Space en twee onderzoekstrajecten rond Kunst in Opdracht. Haar belangrijkste tijd vandaag is gericht op het project Noord-Zuid Limburg, een van de meest uitdagende en grootschalige participatieprocessen rond een duurzame mobiliteit (infrastructuur) transitie in België. Ze heeft een onderzoeksinteresse ontwikkeld in collectiviteit en commons in het maken van steden en regio's, die ze verkent in verschillende onderzoeks- en onderwijsprojecten.

Programma

We werken voor elke sessie met eenzelfde stramien dat een lijn brengt in de masterclass. Bij inschrijving dien je een case te beschrijven waaraan je hebt gewerkt, aan het werken bent of aan zal gaan werken. Deze cases worden dan in de sessies voorgesteld en gebruikt als test- of voorbeeldcase om een bepaalde tool op toe te passen.
Daarnaast voorziet de masterclass oefeningen tijdens de sessie en een eventuele opdracht voor de volgende sessie. De sessies zullen daardoor interactief verlopen waarbij er voldoende input kan zijn van de deelnemers en er optimaal geleerd kan worden van de cases van de professoren en van de mededeelnemers.

Definiëren

Participeren begint bij het goed aflijnen van je project en werkveld. Aan de hand van de handige CAPA.CITY-boekjes leren initiatiefnemers stap voor stap een participatieproject- en traject te definiëren samen met verschillende belangengroepen en actoren. De tool laat toe om de verschillende fases in een participatieproject te definiëren en daar verschillende groepen rond samen te brengen.

Plan van aanpak

Tijdens dit onderdeel maken we kennis met hoe je een plan van aanpak snel en visueel kan vormgeven. Wij laten dit zien aan de hand van Map-it, een low-tech toolkit om je project en de doelstellingen in kaart te brengen en een plan van aanpak op te stellen. De toolkit helpt groepen en individuen met elkaar in communicatie te laten treden via een mapping van hun project. Via deze mapping komen we tot een projectplan en bepalen we de projectdoelstellingen en beoogde uitkomsten.

Historiek in beeld

In dit onderdeel kijken we naar het verleden en het belang van participatietools die aandacht hebben voor het verleden. We tonen hoe je aan de hand van onze ‘De tijd zal het leren’-tool een visuele representatie maakt van de historische kantelmomenten in een organisatie, omgeving, bedrijf, ... . We laten zien hoe dit visualiseren van het verleden groepen ondersteunt in het bewust vormgeven van toekomstige (participatieve) projecten en acties. De tool helpt om interviews met organisaties, bedrijven en belanghebbenden in een bepaald participatietraject gestructureerd af te nemen en te documenteren. Ook vereenvoudigt de tool het bedenken en formuleren van concrete acties, een actieplan en evaluatie.

Verhalen verzamelen

We maken kennis met manieren om in participatieprocessen verhalen op locatie te verzamelen. De Andere Ruimte en Route2School zijn online tools om participanten te betrekken bij het in kaart brengen van plekken en routes en de verhalen die hieraan vasthangen. De Andere Ruimte is een app om routes en plekken aan te duiden, omgevingsverhalen te verzamelen en te inventariseren, om die gegevens en verhalen vervolgens te delen met andere belanghebbenden.

De online tool ‘Route2School’ helpt scholen en gemeenten bij het maken van een analyse van de verkeersveiligheid door samen schoolroutes en verplaatsingsgedrag van leerlingen, mobiliteitsknelpunten in kaart te brengen, en mogelijke oplossingen voor deze knelpunten te verzamelen.

Documenteren is belangrijk

In dit onderdeel gaan we aan de slag met het leren documenteren van de verzamelde data in je participatietraject. De Andere Markt is een online back-office tool voor verzamelen, documenteren, visualiseren en ontsluiten van projectdata. De tool laat ook toe om relaties tussen projecten zichtbaar te maken. Zo kunnen participatieve projectmanagers hun projecten niet alleen op een efficiënte manier documenteren maar tegelijkertijd ook zicht krijgen op de participatieve cultuur van een regio: welke actoren komen altijd terug? Wie werkt vandaag al samen?

Kunst in Opdracht Verkent gebruikt een interview-tool specifiek gericht op het begeleiden van en werken aan participatieve veranderingsprocessen binnen organisaties. De tool helpt bij het mappen van de organisatiecultuur en het bepalen van een focus voor toekomstig praktijkonderzoek in het kader van beleidswerk.

Reflecteren

De laatste maar zeker niet de minste stap in het participatieproces is het reflecteren. De Participatiestudio is een leeromgeving waarbinnen deelnemers samen leren terugkijken op afgelegde participatiestappen om vervolgens samen nieuwe stappen te plannen. De tool bestaat uit een reeks oefeningen en begrippen die ingaan op vragen als hoe sleutel ik aan een collectief van participanten? Hoe stuur ik een participatieproces? En hoe versterk ik de participatiecultuur van een organisatie?