Project R-11913

Beyond the binary: naar een genderneutraal Belgisch afstammingsrecht? Een normatief en rechtsvergelijkend onderzoek naar de wenselijkheid van een genderneutraal Belgisch Burgerlijk Wetboek (Onderzoek)

Bijna dagelijks worden we in de media geconfronteerd met grote en kleine juridische omwentelingen die de wereldwijde zoektocht naar een vernieuwde kijk op de man-vrouw verhouding in de samenleving blootleggen. De hedendaagse Westerse samenleving kenmerkt zich door een tendens van destructie van de bestaande barrières rond gender: mannen en vrouwen moeten op gelijke voet functioneren. De realiteit van duurzame ononderbroken huwelijken en onaangetaste biologische verwekking van het nageslacht is niet meer. De tijden en de maatschappelijke structuren zijn veranderd, wetenschap en techniek zijn fundamenteel geëvolueerd, echter de wetgever lijkt achterop te hinken. In deze studie wordt dan ook nagegaan hoe deze maatschappelijke evolutie zich vertaalt in het Burgerlijk Wetboek. In dit onderzoek leggen we de nadruk op één specifiek deelgebied van het Belgische familierecht, namelijk het oorspronkelijke afstammingsrecht. De voorbije jaren gaven enkele wetgevende initiatieven in het Belgische afstammingsrecht reeds blijk van een vernieuwende kijk op gender in de samenleving. In deze evolutie naar een genderneutrale wetgeving werd de invoering van het meemoederschap als een keerpunt gezien. Sinds 1 januari 2015 kan een kind op grond van de oorspronkelijke afstamming een moeder en een meemoeder hebben. Toch lijkt de wetgever verschillende politieke, wetenschappelijke en sociologische tendensen uit het oog verloren te hebben, waardoor een reeks vragen rijzen over de vooropgestelde gelijkschakeling tussen mannen en vrouwen en de genderneutraliteit in het algemeen. In deze context wordt getracht de wenselijkheid van een genderneutraal afstammingsrecht te onderzoeken aan de hand van een rechtshistorische, ethische en rechtsvergelijkende analyse. De allesomvattende onderzoeksvraag die in deze studie aan bod zal komen is de volgende: Is de invoering van een genderneutraal Belgisch afstammingsrecht wenselijk? Zo ja, waarom en hoe zou dit in het Burgerlijk Wetboek worden geïmplementeerd? Het onderzoek start met een historisch-juridische studie van het (oud) Burgerlijk Wetboek om vervolgens de evolutie van deze bepalingen te traceren tot op heden, bekeken vanuit een perspectief van genderneutraliteit. Het uiteindelijke doel is op zoek te gaan naar vroegere of huidige motieven die de afschaffing of de handhaving van het bestaande onderscheid tussen mannen en vrouwen bepleiten. Deze zoektocht wordt gekenmerkt door een focus op gelijkheid, geïncarneerd in een norm van non-discriminatie verankerd in de Grondwet. Indien de conclusie zou zijn dat een genderneutraal afstammingsrecht wenselijk is, zal het volgende onderdeel van ons onderzoek erin bestaan een voorstel te maken van hoe de regelgeving kan worden geherformuleerd op een sociaal aanvaardbare manier. We doen dit aan de hand van een functionele rechtsvergelijkende analyse waarbij zal worden onderzocht hoe rechtsstelsels zoals ls Nederland en Frankrijk al dan niet een bron van inspiratie kunnen vormen in het licht van de toekomstmogelijkheden van een genderneutraal afstammingsrecht.

01 oktober 2021 - 30 september 2025