Dementie & Alzheimer
In België lijden naar schatting 220.000 personen aan dementie.
Naar schatting 5% van de mensen ouder dan 65 jaar zou lijden aan dementie.
Op dit moment krijgt ongeveer 1 op de 7 mannen en maar liefst 1 op de 3 vrouwen dementie.
Op de leeftijd van 80 jaar neemt dit percentage toe tot 20%.
In zeldzame gevallen (in België naar schatting tussen de 5 à 10.000 personen) komt dementie voor op jongere leeftijd, dus voor 65 jaar.
De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende vorm van dementie.
Er bestaat nog steeds geen medicijn dat de ziekte van Alzheimer kan vertragen, laat staan voorkomen. Gepassioneerde wetenschappers aan UHasselt zoals prof. dr. Ilse Dewachter, prof. dr. David Wilson, prof. dr. Tim Vanmierlo, prof.dr. Joke Spildooren en hun teams geven ons hoop dat we in de komende jaren de doorbraak zullen meemaken.
Wat is het onderzoek van prof. dr. Ilse Dewachter?
Aan UHasselt voeren we binnen ons onderzoeksinstituut Biomed baanbrekend onderzoek naar een beschermende mutatie tegen Alzheimer. “Als we beter begrijpen hoe deze mutatie precies werkt, kan dit hopelijk bijdragen tot de ontwikkeling van een therapie tegen de ziekte van Alzheimer”, zegt prof. Ilse Dewachter hoofd van de BIOMED-onderzoeksgroep Neurowetenschappen aan Universiteit Hasselt.
Het onderzoek van Ilse Dewachter en haar team richt zich op een recent hoopgevende vinding bij een patiënt die drager was van een bepaalde mutatie die de ziekte van Alzheimer al op jonge leeftijd veroorzaakt. “In de hersenen van de patiënt werd het eiwit ABeta afgezet, we weten dat dit eiwit de ziekte van Alzheimer voorafgaat en initieert. Toch ontwikkelde de ziekte zich niet bij deze patiënt. Iets in de hersenen remde het ziekteproces dat in gang gezet werd door ABeta af, waardoor er geen symptomen ontwikkelden en hersencellen veel minder snel afstierven.”
Onderzoek wees uit dat dit komt door de aanwezigheid van de APOE3ch mutatie die werd teruggevonden in de hersenen van de patiënt. Die zou een beschermende factor spelen tegen het ABeta eiwit en de ontwikkeling van alzheimer dementie. “Het is de eerste keer dat een dergelijke bescherming tegen de ontwikkeling van alzheimer dementie bij een patiënt werd vastgesteld. Een baanbrekende ontdekking dus, maar hoe de APOE3ch mutatie precies werkt, weten we nog niet. En daar willen wij met ons onderzoek een antwoord op vinden”, zegt prof. Ilse Dewachter.
Nieuwe stap in ontwikkelen therapie
Inzicht in het mechanisme achter de APOE3ch mutatie kan een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van een therapie tegen alzheimer. En dat dus zelfs bij mensen waar het bepalende eiwit dat de ziekte initieert al aan het ontwikkelen is in de hersenen. “Dat is heel hoopvol nieuws. Binnen ons onderzoek hopen we dan ook om het mechanisme achter deze mutatie te ontrafelen”, zegt Ilse Dewachter.
Wat is het onderzoek van prof. dr. Joke Spildooren?
Als revalidatiedeskundige binnen de faculteit Revalidatiewetenschappen onderzoekt prof. dr. Joke Spildooren trainingsmogelijkheden bij fragiele ouderen. “Voldoende bewegen is cruciaal, ook voor mensen met Alzheimer. Beweging stimuleert de functionaliteit en het cognitief vermogen van mensen met dementie”, zegt Joke Spildooren. In België leven meer dan 60 procent van de mensen met dementie in een woonzorgcentrum. “In dit onderzoek test ik daarom in woonzorgcentra trainingsmogelijkheden uit en bestudeer ik hoe je deze groep het best kan stimuleren om meer te bewegen.”
75 bewoners volgen training
Sinds midden 2022 test Joke Spildooren in verschillende zorgcentra een groepstraining op basis van muziek en videobeelden. Ongeveer 75 bewoners met matige dementie volgen in groepen van vijf personen, vier maanden lang training waarbij ze zelf muziek mogen kiezen waarop ze willen bewegen. Op een groot scherm worden de oefeningen voorgedaan door een oudere persoon. “Zien bewegen, doet bewegen. Zeker omdat de persoon die de oefeningen voordoet, dezelfde leeftijd heeft als de bewoners”, zegt Joke Spildooren. “Een eerdere studie van onze onderzoeksgroep toonde al aan dat muziek ook een cruciale rol speelt. Enkel beeld was niet voldoende om mensen met dementie te motiveren om te blijven bewegen.”
Hulp voor de kinesitherapeut
Gedurende vier maanden zullen de onderzoekers de bewoners opvolgen en kijken of door de groepstherapie hun fysiek verbetert en hun levenskwaliteit stijgt. “De trainingstherapie heeft tot doel om mensen met dementie meer te motiveren tot bewegen. Hierdoor zullen ze een hoger trainingsvolume en trainingsintensiteit kunnen bereiken”, zegt Joke Spildooren. “Tegelijkertijd hopen wij ook aan te tonen dat deze groepstherapie kinesisten in woonzorgcentra kan ontlasten en hen in staat kan stellen om meer bewoners te laten bewegen. In België is het minimum aantal kinesitherapeuten in woonzorgcentra op dit moment vastgelegd op 1 kinesitherapeut per 60 bewoners. Frequente intensieve, individuele begeleiding is dus vrijwel onhaalbaar. Tijdens dit onderzoek maken we daarom een kosten-baten analyse. Want door meer te bewegen aan deze matige intensiteit, zal de spierkracht en hopelijk de zelfredzaamheid van de bewoners verbeteren.”
In 2023 heeft Joke Spildooren in woonzorgcentra ook een training opgestart om door middel van muziek het uithoudingsvermogen bij mensen met dementie te verbeteren.
Wat is het onderzoek van prof. dr. Tim Vanmierlo?
De ontwikkeling van Alzheimer kan mogelijk afgeremd worden door een stof in zeewier, dat blijkt uit een studie van UHasselt en de universiteit Rotterdam. “Het gaat hierbij om de stof Saringosterol, dat voorkomt in
zeewier uit de Oost-Chinese zee. Testen bij Alzheimer-muizen laten zien dat het eten van dit zeewier de afzetting van amyloïde eiwitten in de hersenen tot 80 procent vermindert”, zegt prof. dr. Tim Vanmierlo.
“Tijdens dit onderzoek hebben we het zeewier Sargassum fusiforme getest op alzheimer-muizen. Een zeewier uit de Oost-Chinese zee, dat drager is van de stof Saringosterol”, zegt Tim Vanmierlo. “Een deel van de muizen die kenmerken van de ziekte van Alzheimer vertoonden, kregen voedsel te eten waarin dit zeewier verwerkt was. Een controlegroep van muizen volgde dan weer een controle dieet, en dus geen behandeling. Gedurende enkele weken lieten we deze muizen testen afleggen, om te zien welk effect het zeewier had op hun cognitieve vermogen.”
Afremmen Alzheimer.
En de resultaten zijn verrassend te noemen: “Niet alleen scoorden de muizen die het zeewier te eten kregen, beter op de cognitieve testen dan de controlegroep. Ook de ontwikkeling van amyloïde eiwitten in de hersenen van de muizen werd tot zo een 80 procent afgeremd. Het is o.a. dat eiwit dat bij Alzheimer de hersenen langzaam maar zeker aantast. Het potentieel van deze plantenstof is dus indrukwekkend.”
Oplossing voor Alzheimer?
Iedere drie seconden krijgt iemand ter wereld de diagnose van Alzheimer, wereldwijd lijden zo een 50 miljoen mensen aan deze ziekte, die traag maar zeker het geheugen en cognitief vermogen aantast. “Dit resultaat is heel interessant voor verder onderzoek naar een middel tegen Alzheimer. Het is een heel mooie eerste stap, maar verder onderzoek is natuurlijk nog nodig. Zo zouden mensen ongeveer 8 kilo van dit zeewier per dag moeten eten om dezelfde hoeveelheid Saringosterol binnen te krijgen als muizen. Maar hiervoor zijn zeker oplossingen mogelijk, we zijn erg benieuwd naar wat de toekomst rond deze studie zal brengen”, besluit de onderzoeker.
Wat is het onderzoek van prof. dr. David Wilson?
Rol DNA-schade en herstel bij Alzheimer
Bij de ziekte van Alzheimer sterven cellen in de hersenen af omdat het DNA in de cellen beschadigd raken. In zijn onderzoek aan BIOMED UHasselt bestudeert prof. dr. David Wilson in zowel menselijke cellen als bij proefdieren welke beschermingsmechanismen in de cellen aanwezig zijn om die DNA-schade te voorkomen. En hoe deze bescherming gestimuleerd kan worden zodat cellen niet meer afsterven. “Eenmaal we de grootste herstelmechanismen identificeren, willen we deze gaan stimuleren door middel van therapie, bijvoorbeeld in pilvorm”, zegt David Wilson.
Eerder onderzoek van David Wilson toonde al aan dat wanneer je bij muizen het herstelmechanisme van DNA tegenhoudt, de ziekte van Alzheimer Dementie sterker kan ontwikkelen. Maar hoe die ontwikkeling precies in elkaar zit, is nog niet geweten. “DNA schade en herstel spelen volgens mij een cruciale rol in ziektes zoals Alzheimer, maar ook ALS. Ik hoop dan ook dat we met de kennis die we opdoen een rol kunnen spelen in de ontwikkeling van therapieën voor andere ziekten.”
Impact van jouw schenking
Dankzij schenkingen aan het Universiteitsfonds UHasselt ten voordele van dementie en Alzheimer kunnen we bijvoorbeeld postdoctorale medewerkers aanwerven om onze onderzoeken vorm te geven. Aan UHasselt blijven we geloven dat we ooit de strijd tegen de ziekte van Alzheimer kunnen winnen. Het is dankzij jouw giften en schenkingen dat we grote stappen vooruit kunnen zetten.
Wil je meer weten over dit fonds? Contacteer ons gerust.
Wil je schenken aan het onderzoek van het Fonds Dementie en Alzheimer?
UF-0005