De Data Stewards zijn samen met de directeuren, teamleiders en analisten van OBI en ICT actief betrokken bij de organisatie van het Flemish Research Data Network (FRDN). Binnen deze overkoepelende structuur is de Vlaamse Open Science Board (FOSB) opgericht om de ontwikkeling van het Vlaamse Open Science-beleid te begeleiden. FOSB brengt Vlaamse belanghebbenden samen die een gedeelde visie hebben over de toekomst van Open Science en de European Open Science Cloud (EOSC), gefaciliteerd door technische werkgroepen. FOSB biedt richtlijnen voor het integreren van Vlaanderen in het internationale Open Science-landschap. Het monitort de voortgang van Open Science in Vlaanderen aan de hand van vijf belangrijke prestatie-indicatoren (KPI’s): ORCID, FAIR (Findable, Accessible, Interoperable, Reusable), Data Management Plans (DMP’s), Open Access en Open Data.

UHasselt is actief lid van het DMPbelgium-consortium, met een gestage toename van gebruikers. Daarnaast blijft UHasselt een toegewijd lid van diverse VLIR-werkgroepen (VLIR WG RDM&OS, O&I en AVG). Sinds 2020 is UHasselt vertegenwoordigd in de federale CIS/CfS Open Science en CIS/CfS EOSC organen. De vertegenwoordiging van UHasselt is ook gewaarborgd in de EOSC-A Task Force on Semantic Interoperability (lid). In juni 2023 tekende UHasselt de "Agreement on Coalition for Advancing Research Assessment (COARA)" en volgt ze de output van de COARA-werkgroepen nauwgezet op via het VLIR-netwerk.

De Universiteitsbibliotheek steunt verschillende non-profit en gemeenschapsgerichte Open Access-initiatieven. Via lidmaatschappen biedt de bibliotheek financiële ondersteuning aan organisaties zoals de Directory of Open Access Journals (DOAJ), de Directory of Open Access Books (DOAB) en de OAPEN Library.

Daarnaast is de universiteitsbibliotheek actief in de Elektron-subgroep 'Open Access', die zich richt op het nauwkeurig in kaart brengen van de kosten van Article Processing Charges (APC's) per instelling.

Wat is preregistratie?

Preregistratie betekent dat je je onderzoeksplan documenteert aan het begin van je studie, meestal voordat de dataverzameling of -analyse begint, en dit plan opslaat in een openbaar toegankelijke, alleen-lezen repository, bijvoorbeeld OSF Registries.

Waarom preregistreren?

• Verhoogt geloofwaardigheid: Preregistratie scheidt hypothese-genererend (exploratief) onderzoek van hypothese-testend (confirmatief) onderzoek, zodat dezelfde data niet voor beide doeleinden worden gebruikt. Dit voorkomt onbedoelde bias en vergroot de geloofwaardigheid van je resultaten.
• Verbetert kwaliteit en transparantie: Het vooraf plannen van je onderzoek via preregistratie verbetert de kwaliteit en transparantie van je studie. Duidelijke rapportage komt anderen ten goede die mogelijk voortbouwen op jouw werk.
• Vroegtijdige aanspraak op ideeën: Preregistratie stelt je in staat om vroeg in het onderzoeksproces aanspraak te maken op je ideeën en zo je voorrang te claimen.
• Beter onderzoek plannen: Het is een eenvoudige manier om beter en robuuster onderzoek te plannen.

Handleiding voor het schrijven van een preregistratie

1. Kies een preregistratieplatform:
   Preregisteer via OSF (Open Science Framework, met meerdere opties en gestandaardiseerde sjablonen) of andere erkende platformen (voorbeelden: AsPredicted, clinicaltrials.gov, preclinicaltrials.eu voor preklinische dierstudies, PROSPERO voor systematische reviews (voor meer voorbeelden, zie overzicht), enz.). Zorg ervoor dat je een platform kiest dat past bij jouw onderzoeksbehoeften en voldoet aan de standaarden van jouw vakgebied.
2. Documenteer je onderzoeksplan:
   Omschrijf duidelijk de rationale, de hypotheses, de methodologie en het analyseplan van je studie. Dit document fungeert als je preregistratiebestand.
3. Dien in bij OSF of een geselecteerd platform:
   Upload je onderzoeksplan naar OSF Registries of je gekozen platform. Zorg ervoor dat de registratie openbaar toegankelijk en alleen-lezen is.
4. Voeg toe aan de Document Server:
   Voeg de URL van je preregistreerde onderzoeksplan toe aan de Document Server. Selecteer de juiste categorie voor gepreregistreerd onderzoek (other) en zorg ervoor dat alle relevante informatie is opgenomen.
5. Koppel aan je onderzoeksproject in je Academisch Dossier:
   Koppel je preregistratie aan je lopende projecten aan UHasselt.

Hulp nodig? Neem contact op via rdm@uhasselt.be.

Voorbeelden @ UHasselt 

Verschillende preregistreerde onderzoeksplannen zijn opgenomen in de Document Server, bijvoorbeeld:

• https://documentserver.uhasselt.be/handle/1942/40834
• https://documentserver.uhasselt.be/handle/1942/41739
• https://documentserver.uhasselt.be/handle/1942/41966

Wat zijn registered reports?

Een registered report lijkt op een preregistratie doordat het het opstellen van een gedetailleerd en specifiek plan voor je onderzoek omvat. Het gaat echter een stap verder door een collegiale toetsing (peer review) te ondergaan en een voorlopige acceptatie van een tijdschrift te ontvangen voordat de dataverzameling begint. Het is een soort onderzoeksartikel dat in twee fasen door een peer review-proces gaat.

Handleiding voor het schrijven van een registered report

1. Documenteer je onderzoeksplan:
   Beschrijf duidelijk de rationale, de hypothesen, de methodologie en het analyseplan van je studie. Dit document fungeert als je preregistratiebestand.
2. Kies een tijdschrift:
   Momenteel maken meer dan 300 tijdschriften gebruik van het Registered Reports-formaat als standaardoptie of voor special issues. Andere tijdschriften bieden enkele kenmerken van dit formaat aan.
3. Fase 1: Eerste peer review (voor dataverzameling):
   Voordat de dataverzameling begint, dien je een gedetailleerd onderzoeksplan in, inclusief de rationale, de hypothesen, de methoden en de voorgestelde analyses. Dit plan wordt onderworpen aan een rigoureuze peer review om de validiteit en haalbaarheid van het onderzoeksontwerp en de methodologie te beoordelen. Als het plan wordt goedgekeurd, verleent het tijdschrift een "voorlopige acceptatie in principe." Dit betekent dat het tijdschrift zich ertoe verbindt de studie te publiceren, ongeacht de resultaten, mits de auteurs het goedgekeurde protocol volgen.
4. Voeg toe aan de Document Server:
   Voeg de URL van je gepreregistreerd onderzoeksplan toe aan de Document Server. Selecteer de juiste categorie voor gepreregistreerd onderzoek (other) en zorg ervoor dat alle relevante informatie is opgenomen.
5. Koppel aan je onderzoeksproject in je Academisch dossier:
   Koppel je preregistratie aan je lopende projecten binnen UHasselt.
6. Fase 2: Definitieve peer review (na dataverzameling):
   Na het voltooien van het onderzoek en het verzamelen van de data dien je het eindrapport in, inclusief de resultaten en discussie. Deze fase legt de focus op of de studie is uitgevoerd volgens het vooraf goedgekeurde plan en of de conclusies door de data worden ondersteund. De finale paper wordt gereviewed, en als deze voldoet aan de standaarden van het tijdschrift, wordt het gepubliceerd, wat zorgt voor transparantie en robuustheid van het onderzoeksproces en de bevindingen.

Dit reviewproces in twee fasen verbetert de geloofwaardigheid en reproduceerbaarheid van wetenschappelijk onderzoek door de evaluatie van het onderzoeksontwerp te scheiden van de resultaten.

Hulp nodig? Neem contact op met rdm@uhasselt.be.

Wat zijn preprints?

Preprints zijn voorlopige versies van onderzoekspapers die openbaar gedeeld worden voordat ze door vakgenoten zijn beoordeeld (peer-reviewed) of formeel zijn gepubliceerd in een wetenschappelijk tijdschrift. Onderzoekers publiceren preprints om hun bevindingen snel te delen, feedback uit de gemeenschap te krijgen en hun vindingen als eerste te claimen. Preprints worden meestal geplaatst op speciale online servers en zijn vrij toegankelijk voor iedereen. Hoewel ze niet het strenge review proces hebben doorlopen dat typisch is voor academische publicaties, spelen ze een cruciale rol in het versnellen van de communicatie van nieuw onderzoek.

De volgende video van ASAPbio (Accelerating Science and Publication in Biology) legt uit wat preprints zijn, benadrukt hun voordelen, vergelijkt ze met tijdschriftpublicaties en laat zien hoe wetenschappers beide methoden kunnen gebruiken om hun onderzoek te delen:

Bron: Youreka Science (2016) What Are Preprints?

Waarom zou je preprints publiceren?

Preprints zorgen voor snelle zichtbaarheid en transparantie van je onderzoek. Dankzij hun open toegang bereikt je werk een breder publiek, wat samenwerking en constructieve feedback stimuleert. Bovendien zorgen ze ervoor dat je resultaten sneller verpreid worden en direct erkend worden als jouw werk.

Daarnaast vergroten preprints je professionele zichtbaarheid en reputatie, wat kan leiden tot meer citaties en samenwerkingsmogelijkheden. Tot slot ondersteunen ze de Open Science-beweging door transparantie en toegankelijkheid van onderzoek te bevorderen.

Hoe publiceer je preprints?

1. Maak je manuscript klaar voor publicatie en dien het in bij een tijdschrift.
2. Dien je manuscript in op het preprintplatform dat wordt aanbevolen door het tijdschrift, of kies een platform specifiek voor jouw vakgebied, bijvoorbeeld:
   • arXiv - Natuurkunde, Wiskunde, Informatica, Kwantitatieve Biologie en aanverwante gebieden.
   • bioRxiv - Biologie en Levenswetenschappen.
   • medRxiv - Gezondheidswetenschappen en Klinisch Onderzoek.
   • SSRN (Social Science Research Network) - Sociale Wetenschappen, Geesteswetenschappen en Recht.
3. Voeg je preprint toe aan de Document Server:
   Upload je preprint naar de Document Server. Kies de juiste categorie (preprint) en zorg ervoor dat alle relevante informatie is opgenomen.
4. Koppel het aan je onderzoeksproject in je Academisch Dossier:
   Koppel de preprint aan je lopende projecten aan UHasselt.

Voorbeelden @ UHasselt 

Hierbij voorbeelden van preprints van onderzoekers van UHasselt:

• https://osf.io/preprints/metaarxiv/mbx62
• https://ecoevorxiv.org/repository/view/4184/
• https://ecoevorxiv.org/repository/view/4121/
• https://osf.io/preprints/metaarxiv/82rmj

Wat is open peer review?

Open peer review is een manier van academisch publiceren waarbij zowel de reviewers als de auteurs niet anoniem blijven, en het beoordelingsproces volledig transparant is. Dit systeem kent de volgende kenmerken:

• Reviewers zijn niet anoniem: De namen van de reviewers worden bekendgemaakt aan de auteurs en soms zelfs aan het publiek.
• Auteurs zijn niet anoniem: De namen van de auteurs zijn zichtbaar voor de reviewers, in tegenstelling tot het traditionele double-blind reviewproces waarbij beide partijen anoniem blijven.
• Openbaarheid: Beoordelingen en soms ook de reacties van de auteurs worden openbaar gedeeld, tijdens of na het publicatieproces.
• Interactieve feedback: Er kan een dialoog ontstaan tussen reviewers en auteurs, wat ruimte biedt voor realtime feedback en verbeteringen aan het manuscript.

Open peer review streeft naar meer openheid, minder bias en een betere kwaliteit en geloofwaardigheid van onderzoek.

Waarom kiezen voor open peer review?

Open peer review biedt veel voordelen die het publicatieproces transparanter, geloofwaardiger en efficiënter maken:

1. Meer transparantie: Het bekendmaken van de identiteit van reviewers en het transparant maken van het proces wekt vertrouwen en maakt het hele beoordelingsproces inzichtelijk.
2. Meer verantwoordelijkheid: Doordat reviews openbaar zijn, worden reviewers gestimuleerd om eerlijker, constructiever en grondiger te werk te gaan.
3. Sneller proces: Open peer review kan het beoordelingsproces versnellen. Transparantie en verantwoordelijkheid moedigen reviewers aan om sneller te werken, terwijl een open dialoog tussen auteurs en reviewers revisies soepeler maakt en vertragingen beperkt.
4. Minder bias: Het zichtbaar maken van identiteiten verkleint de kans op bevooroordeeld of onprofessioneel gedrag.
5. Betere samenwerking: De open dialoog leidt tot meer constructieve feedback en een hogere kwaliteit van manuscripten.
6. Erkenning voor reviewers: Reviewers krijgen publieke waardering voor hun werk, wat hen helpt bij hun professionele ontwikkeling en carrière.
7. Educatieve waarde: Openbare reviews bieden inzicht in de sterke en zwakke punten van onderzoeken en kunnen anderen inspireren.
8. Minder fraude en wangedrag: Transparantie ontmoedigt onethisch gedrag, zoals plagiaat of gefabriceerde data.
9. Hogere kwaliteit van reviews: Met een transparant beoordelingsproces voelen reviewers zich mogelijk gemotiveerder om grondige en hoogwaardige beoordelingen te geven, wat de kwaliteit van gepubliceerd onderzoek ten goede komt.

Open peer review is niet perfect en zal niet alle bias wegnemen of voorkomen dat senior onderzoekers jongere onderzoekers benadelen die hun werk bekritiseren. Het maakt dergelijke acties echter wel transparanter en kan de reputatie van reviewers schaden als zij zich ongepast gedragen.

Opkomende modellen voor open peer review blijven zich ontwikkelen en verbeteren naarmate nieuwe inzichten ontstaan.

Hoe begin je met open peer review?

• Dien je manuscript in bij een tijdschrift dat open peer review ondersteunt, zoals:
  • ORE - Europees gefinancierd onderzoek
  • BMJ Open - Medische wetenschappen
  • eLife - Levenswetenschappen
  • F1000Research - Multidisciplinair
  • PLOS ONE - Multidisciplinair
  • PeerJ - Biologie en geneeskunde
  • Nature Communications - Multidisciplinair
  • Frontiers in (Diverse onderwerpen) - Multidisciplinair
  • BMC Medicine - Medische wetenschappen
  • Royal Society Open Science - Multidisciplinair
  • Journal of Open Research Software - Informatica en software
• Of kies platformen zoals Peer Community In (PCI).
  PCI verbindt wetenschappelijke gemeenschappen binnen specifieke disciplines. Auteurs plaatsen hun manuscripten op een preprintserver en dienen deze in voor beoordeling door de relevante gemeenschap. Minstens twee experts beoordelen het artikel en geven feedback, vergelijkbaar met de traditionele peer review. De peerreviewrapporten en een link naar de definitieve versie van het artikel worden vervolgens op het platform gepubliceerd.
• Word zelf een open peer reviewer: Meld je aan op een van de platformen die open peer review ondersteunen.
  
  

Voorbeelden @ UHasselt

• Prof. Tim Nawrot, CMK > Hakomäki H, Pitkänen S, Levonen AL et al. Unmasking metabolic disruptors: The NEMESIS project's quest for Novel Biomarkers, Evidence on Adverse Effects, and Efficient Methodologies [version 1; peer review: awaiting peer review]. Open Res Europe 2024, 4:194 (https://doi.org/10.12688/openreseurope.18439.1)
• Noémie Aubert Bonn > Pizzolato D, Reyes Elizondo A, Aubert Bonn N et al. Bridging the gap – how to walk the talk on supporting early career researchers [version 1; peer review: 3 approved]. Open Res Europe 2023, 3:75 (https://doi.org/10.12688/openreseurope.15872.1)

Wat zijn open educational resources?

Open Educational Resources (OER) zijn gratis toegankelijke lesmaterialen, voornamelijk online, die door iedereen gebruikt en aangepast kunnen worden. Deze materialen vallen ofwel onder het publieke domein (CC0) of onder een open licentie met minimale beperkingen (meestal Creative Commons-licenties). OER omvatten verschillende formaten, zoals volledige cursussen, individuele modules, handboeken, video's, beoordelingstools, afbeeldingen en software. Ze zijn geschikt voor diverse toepassingen, van formeel onderwijs tot professionele ontwikkeling, workshops en het verspreiden van onderzoek. OER worden steeds vaker ingezet in trainingen, wetenschapscommunicatie en conferenties om kennisdeling te bevorderen.

Waarom open educational resources (OER) ontwikkelen?

1. Meer impact: Maak educatief materiaal wereldwijd toegankelijk en vergroot je bereik en impact.
2. Samenwerking en innovatie: Stimuleer een cultuur van delen en innoveren in onderwijs en leren.
3. Zichtbaarheid en erkenning: Verhoog de zichtbaarheid van je werk en krijg erkenning.
4. Ondersteun levenslang leren: Bied middelen aan voor continue educatie en professionele ontwikkeling.

Hoe OER ontwikkelen aan UHasselt?

1. Selecteer content: Kies materialen zoals lesnotities, infographics, onderzoeksresultaten en multimedia-inhoud.
2. Kies een platform:
   Voor hoger onderwijs kun je bijvoorbeeld gebruik maken van CoCOS, een internationaal platform voor het co-creëren van open leermaterialen, gefinancierd door de Europese Commissie.
   Internationaal zijn er platformen zoals OpenStax, Open Science Framework en Zenodo.
3. Pas een open licentie toe: Gebruik een geschikte licentie, bij voorkeur Creative Commons-licenties, zodat anderen de materialen gratis kunnen gebruiken en aanpassen.
4. Zorg voor kwaliteit en toegankelijkheid: Maak materialen van hoge kwaliteit die toegankelijk zijn, voorzien van duidelijke metadata.
5. Controleer auteursrechten: Zorg ervoor dat je toestemming hebt voor het gebruik van auteursrechtelijk beschermde materialen.
6. Publiceer en promoot: Deel je OER via de Document Server en via educatieve netwerken om een breed publiek te bereiken.
7. Indien je OER datasets bevatten: Voeg hun metadata toe aan de Metadata Repository (Document Server):
   Ga naar de Document Server. Kies “new submission” en pas bovenaan de collectie aan naar “Datasets.” Voeg de URL/DOI van de dataset toe die je hebt ingediend via een extern platform.
8. Koppel aan je onderzoeksproject in je Academisch dossier (indien van toepassing):
   Koppel je datasets met je lopende projecten aan UHasselt.

Hulp nodig? Neem contact op via rdm@uhasselt.be.

Voorbeelden @ UHasselt

Hierbij enkele voorbeelden van open leermaterialen ontwikkeld door onderzoekers van UHasselt:

• https://documentserver.uhasselt.be/handle/1942/39623
• https://erbiostat.wixsite.com/itp2
• https://osf.io/r6jxb/: trainingsmaterialen van de UHasselt data stewards

Wat is Open Access?

Open Access is een academische beweging die erop gericht is om wetenschappelijke informatie gratis online beschikbaar te stellen. Het stelt onderzoekers in staat om hun bevindingen online te publiceren, zodat ze vrij toegankelijk zijn voor iedereen. Deze benadering biedt een alternatief voor het traditionele publicatiemodel, waarbij toegang tot wetenschappelijk werk beperkt is door betaalmuren.

UHasselt heeft een eigen Open Access-beleid. Meer informatie over dit beleid en andere aspecten van Open Access is te vinden op de website van de bibliotheek.

Wat is citizen science?

Volgens Scivil, het Vlaamse Kenniscentrum voor Citizen Science, is citizen science "wetenschappelijk onderzoek dat door niet-professionele wetenschappers (citizen scientists of burgerwetenschappers) wordt uitgevoerd. Vaak werken de citizen scientists hierin samen met of onder begeleiding van professionele wetenschappers. Citizen science is een erg waardevolle methode om aan wetenschappelijk onderzoek te doen omdat ze niet alleen nieuwe wetenschappelijke kennis genereert, maar ook spectaculaire resultaten kan boeken op vlak van gemeenschapsvorming en wetenschapseducatie."

Citizen science, ook wel participatieve wetenschap genoemd, is een belangrijk onderdeel van Open Science. Het stelt het publiek in staat niet alleen te observeren, maar ook actief mee te doen aan onderzoek. Hierdoor leren mensen meer over wetenschappelijke processen en verdiepen ze hun begrip ervan. Voor wetenschappers levert deze samenwerking waardevolle voordelen op, zoals toegang tot grote hoeveelheden data uit anders ontoegankelijke locaties, bijvoorbeeld privétuinen, en frisse inzichten in hun onderzoek. Het is een echte win-winsituatie.

Waarom zou je aan citizen science doen?

1. Dataverzameling: Verzamel grote hoeveelheden gegevens uit diverse en vaak ontoegankelijke locaties.
2. Publieke betrokkenheid: Verhoog de interesse en het begrip van wetenschap bij het publiek.
3. Nieuwe perspectieven: Verkrijg unieke inzichten en innovatieve oplossingen.
4. Community building: Versterk de relaties tussen wetenschap en de samenleving.
5. Kostenefficiëntie: Voer grootschalige projecten uit met beperkte financiering.
6. Beleidsimpact: Door burgerwetenschappers verzamelde gegevens kunnen beleidsbeslissingen op lokaal, nationaal en mondiaal niveau beïnvloeden.

Hoe start je met citizen science?

Hierbij enkele nuttige links om je op weg te helpen:

• The Ten Principles of Citizen Science
• Guide for building a communication plan for your citizen science project
• Promoot je citizen science-project op platformen zoals https://www.iedereenwetenschapper.be/ en https://eu-citizen.science/projects (Europees)
• Heb je zelf een onderzoeksvraag? Ikhebeenvraag.be

Hulp nodig? Contacteer rdm@uhasselt.be

Voorbeelden @ UHasselt

Hieronder vind je links naar enkele voorbeelden van citizen science-projecten waarbij UHasselt betrokken is:

• https://ichange-project.eu/living-lab-hasselt/
• Think3 simulation & innovation lab
• Limburgonderzoek i.s.m. Het Belang van Limburg
• Bodemleven.be
• http://www.wasp-project.net/
• Infectieradar.be

Wat is Research Data Management?

Research Data Management (RDM) verwijst naar de manier waarop onderzoeksdata wordt beheerd gedurende een onderzoeksproject. RDM is een essentiële vaardigheid voor onderzoekers in alle disciplines en omgevingen. Stappen richting goede RDM-praktijken worden ondersteund door aan het begin van een onderzoeksproject een databeheerplan (Data Management Plan, DMP) op te stellen, waarin de inspanningen met betrekking tot databeheer tijdens en na het onderzoeksproject worden beschreven. Voorbeelden van goede RDM-praktijken zijn:

• Het opslaan en bewaren van data in door de instelling aanbevolen opslagfaciliteiten.
• Het gebruik van elektronische onderzoeksnotitieboeken (Electronic Research Notebooks, ERN) of elektronische labnotitieboeken (Electronic Lab Notebooks, ELN), digitale tools die de documentatie, opslag en het delen van onderzoeksdata vergemakkelijken.
• Het gebruik van een systeem voor elektronische datavastlegging (Electronic Data Capture, EDC), een veilig en efficiënt platform voor het verzamelen, beheren en opslaan van data, dat voldoet aan regelgeving zoals Good Clinical Practice (GCP) en wetgeving omtrent gegevensbescherming.
• enz.

Het Research Data Management beleid van UHasselt en de meeste funders (zie eisen van funders over Open Data) verplichten onderzoekers om aan het begin van een onderzoeksproject een DMP in te dienen. Funders moedigen onderzoekers bovendien aan om data te beheren en te delen volgens het principe "zo open mogelijk, zo gesloten als nodig" in overeenstemming met de FAIR-principes — data vindbaar (Findable, F), toegankelijk (Accessible, A), interoperabel (Interoperable, I) en herbruikbaar (Reusable, R) maken. Hoewel goed beheerde data essentieel is voor kwalitatief hoogstaand onderzoek, vereisen FAIR-data aanvullende stappen, zoals het gebruik van gestandaardiseerde metadata en open formaten.

Open Data houdt in dat informatie of materialen die zijn verzameld, gecreëerd of hergebruikt als onderdeel van een onderzoeksproject vrij worden gedeeld, tenzij er commerciële, privacy-, beveiligings- of vertrouwelijkheidsbezwaren zijn (Open Science, European IP Helpdesk Bulletin). FAIR-data zijn echter niet altijd open, en open data is niet altijd FAIR.

Hulp nodig? Neem contact op via rdm@uhasselt.be

Voorbeelden @ UHasselt 

• imo-imomec
  https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/adfm.202314857 (DOI: 10.1002/adfm.202314857; Resource type: Dataset; Publisher: Zenodo)
• BEW: De Onderzoeksgroep Logistiek wijdt een gedeelte van hun website aan publiek toegankelijke datasets.
• CMK: Cruz-Laufer, A. J., Artois, T., Koblmüller, S., Pariselle, A., Smeets, K., Van Steenberge, M., & Vanhove Maarten. (2022). Explosive networking: the role of adaptive host radiations and ecological opportunity in a species-rich host-parasite assembly [Data set]. In Ecology Letters (2.1). Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.6587661 https://documentserver.uhasselt.be/handle/1942/40335
• DSI: socialcontactdata.org
• Ontdek alle datasets van UHasselt.

Wat is open-source software?

Open-source software (OSS) is software die wordt verspreid met de broncode en vrij beschikbaar is voor iedereen om te gebruiken, aan te passen en opnieuw te verspreiden. Hoewel het vrij beschikbaar is, kan OSS voorwaarden stellen aan het gebruik of hergebruik, zoals het verplichten van gebruikers om de originele auteurs te vermelden (bijvoorbeeld via een citatie) of hun eigen aanpassingen openbaar te maken.

In een onderzoekscontext kan deze Open Science-praktijk op twee manieren worden toegepast:

1. Door open-source software te gebruiken tijdens de gehele research lifecycle.
   
   Waarom zou je open-source software gebruiken?

Het gebruik van open-source software in plaats van commerciële software verhoogt de reproduceerbaarheid en herhaalbaarheid van je onderzoek, omdat er geen licenties voor commerciële software nodig zijn om de onderzoeksresultaten te repliceren. Het is daarom interessant om de voordelen en nadelen van commerciële software te evalueren en de voordelen van open-source alternatieven te overwegen. Bovendien bieden bestanden die zijn opgeslagen met open-sourcesoftware vaak de mogelijkheid om voorkeursbestandsformaten voor uitvoergegevens te selecteren. Dit is essentieel om ervoor te zorgen dat onderzoeksgegevens toegankelijk en bruikbaar blijven in de toekomst.
Een niet-uitputtende lijst van open-source software nuttig tijdens de research lifecycle:

- Planning en literatuuronderzoek: Zotero
- Data opschonen: OpenRefine
- Data-analyse: R, Python
- Samenwerking en versiebeheer: Git, GitLab
- Schrijven en documentatie: LaTeX, Overleaf
- Presentatie van resultaten: LibreOffice Impress, info-beamer
- Delen en reproduceerbaarheid van data: Zenodo, Figshare
- Publicatieplatform: Open Science Framework, PubPub

2. Door je eigen onderzoekssoftware/code te delen of te                publiceren met een open-source licentie.

    Waarom zou je je code delen?

Het delen van je code onder een open-source licentie biedt verschillende belangrijke voordelen:

- Bevordert reproduceerbaarheid: Anderen kunnen je resultaten valideren en voortbouwen op jouw werk.

- Faciliteert samenwerking: Onderzoekers kunnen efficiënter samenwerken en dubbele inspanningen verminderen.

- Stimuleert vooruitgang in het vakgebied: Open toegang tot je code stelt de bredere wetenschappelijke gemeenschap in staat deze te hergebruiken en te verbeteren, wat innovatie en nieuwe ontdekkingen bevordert.

Hulp nodig? Bezoek de RDM-website voor meer informatie of neem contact op via rdm@uhasselt.be.

Voorbeelden @ UHasselt

• Geert Jan Bex. (2024). gjbex/Best-practices-in-programming: Session on 2024-02-15 (Version 20240215). Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.10665373
• Willem, L., Kuylen, E., Libin, P. J., & Hens, N. (2021). STRIDE v1.1.0 (household bubbles) (v1.1.0). Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.4440258

Wat is een virtual research environment?

Naarmate onderzoek steeds meer interdisciplinair wordt en de grenzen van instellingen overschrijdt, stroomlijnen virtual research environments (VRE's) het onderzoeksproces door bestandsdeling, communicatie en samenwerking te integreren in één platform.

Belangrijke kenmerken van een VRE:

1. Data management: Veilige opslag, organisatie en delen van gegevens.
2. Samenwerking: Real-time samenwerkingsomgevingen, documentbewerking en communicatietools.
3. Rekenbronnen: Toegang tot high-performance computing en analytische tools.
4. Workflowbeheer: Systemen voor het ontwerpen, uitvoeren en monitoren van onderzoeksworkflows.
5. Toegangscontrole en beveiliging: Beheer van gebruikersrechten, waarborgen van gegevensprivacy en naleving van wettelijke normen.
6. Integratiemogelijkheden: Verbinden met andere onderzoeksinfrastructuren, databases en externe tools.
7. Publicatie en verspreiding: Tools voor het voorbereiden, publiceren en delen van onderzoeksresultaten.

Doelen van een VRE:

• Verbeteren van de productiviteit: Integreren van verschillende onderzoekstools en -diensten in een naadloze digitale omgeving.
• Ondersteunen van interdisciplinair onderzoek: Samenwerking mogelijk maken tussen onderzoekers uit verschillende vakgebieden en instellingen.
• Faciliteren van kennisdeling: Het bevorderen van de uitwisseling van kennis en middelen binnen de onderzoeksgemeenschap.

Aan de slag met virtual research environments (VREs)

Onderzoekers kunnen beginnen met het gebruik van VRE's door de behoeften van hun project te identificeren en toegang te krijgen tot platformen via hun instelling of door een account aan te maken.

Voorbeelden van VREs:

• JupyterHub: Samenwerkend coderen en data-analyse.
• HubZero: Tools voor simulatie en data management.
• Galaxy: Genomisch onderzoek en data-analyse.
• eLabFTW: Elektronisch lab notebook voor data management.
• Zenodo: Delen en publiceren van onderzoeksresultaten.

Wat zijn open samenwerkingsplatformen?

Open Science pleit voor "open samenwerking," waarbij academische sociale netwerken een cruciale rol spelen. Deze platformen stellen onderzoekers in staat om hun werk te presenteren, in contact te komen met collega's en nieuwe samenwerkingen aan te gaan, wat vaak wordt aangeduid als "Facebook voor onderzoekers."

Ortega (2016) identificeert vier essentiële kenmerken van een academisch sociaal netwerk: profielcreatie, het uploaden van inhoud, het maken van connecties en het volgen van activiteiten via statistieken (bijvoorbeeld volgers en downloads). De meest populaire platformen, ResearchGate en Academia.edu, voldoen aan deze criteria en worden veel gebruikt voor het delen van wetenschappelijk werk in (Green) Open Access. Deze commerciële platformen missen echter kwaliteitscontrole of copyrightcontroles en hosten vaak niet-peer-reviewed of illegaal gedeelde publicaties. Ze missen ook essentiële functies voor Open Access-repositories, zoals versiebeheer, licenties, persistente identifiers en metadata van hoge kwaliteit.

Om beter aan te sluiten bij het Open Science ethos, zijn er alternatieve platformen ontstaan die prioriteit geven aan kwaliteit en juridische compliance. Bijvoorbeeld Humanities Commons, een non-profitnetwerk voor wetenschappers in de geesteswetenschappen en sociale wetenschappen. Dit platform, beheerd door Michigan State University (MSU), biedt leden de mogelijkheid om profielen aan te maken, materialen te deponeren in de CORE-repository, connectie te maken met collega's en deel te nemen aan discussies. Het legt de nadruk op transparante beleidsmaatregelen, correct gebruik van metadata, persistente identifiers, Creative Commons-licenties en duurzame bewaring, en zorgt voor de wettelijke deponering van volledige teksten.

Naast de traditionele wetenschappelijke sociale netwerken erkennen we ook het belang van interactieve projectpagina's, zoals die van Open Science Framework (OSF) en PubPub, die collaboratief onderzoek ondersteunen. Een ander interessant platform is Crowdhelix, aanbevolen door onze grant office, dat connecties tussen onderzoekers en organisaties bevordert en innovatieve samenwerkingen stimuleert.

Bovendien spelen initiatieven zoals FWO-WOG of COST-netwerken, hoewel ze niet strikt als wetenschappelijke sociale netwerken worden geclassificeerd, een cruciale rol in het bevorderen van onderzoekssamenwerking en sluiten ze aan bij de Open Science-filosofie. Deze netwerken zijn vaak specifiek voor bepaalde disciplines of faculteiten en bevorderen interdisciplinair samenwerken en de betrokkenheid van belanghebbenden.

Kortom, hoewel platformen zoals ResearchGate en Academia.edu mogelijkheden bieden voor het delen van onderzoek, is het belangrijk om alternatieve netwerken te verkennen die prioriteit geven aan open samenwerking en hoge Open Access-standaarden. Het gebruik van deze diverse platformen stelt onderzoekers in staat om waardevolle connecties op te bouwen en de principes van Open Science verder te ontwikkelen, waarbij zowel academici als verschillende belanghebbenden betrokken worden.

Hulp nodig? Contacteer rdm@uhasselt.be