Bekijk de inhoud van deze pagina
Onderzoeksthema's
De onderzoeksgroep R4D voert sociaalwetenschappelijk onderzoek naar drie grote fundamentele veranderingen in hedendaagse samenlevingen: digitalisering, diversiteit en democratie.
Onderzoek naar digitalisering, diversiteit en democratie
Deze fenomenen hertekenen steeds sneller de relaties tussen individuen en kerninstituties zoals de staat, de markt, het middenveld, gemeenschappen, het gezin, alsook tussen individuen onderling. Zo ontstaan nieuwe, complexe vraagstukken waarvan de uitkomsten vaak moeilijk voorspelbaar zijn op lange termijn en waarbij een groot aantal partijen betrokken zijn met ongelijke macht. Deze vraagstukken vormen zogenaamde ‘grand challenges’ voor de samenleving, of uitdagingen waarvoor geen eenvoudige oplossing bestaat. Ze bieden echter tegelijk nieuwe mogelijkheden om de samenleving en haar kerninstituties te hertekenen, met het oog op het verhogen van waardigheid, gelijkheid, inclusie en duurzaamheid.
Kernwaarden
Multidisciplinair
Het onderzoek van R4D steunt op drie kerndisciplines – communicatiewetenschappen, sociologie en bestuurskunde. Daarnaast gaan we, afhankelijk van het onderzoeksproject, in gesprek met andere disciplines, waaronder politicologie, rechten, organisatiestudies, architectuur, en computerwetenschappen. Omdat de sociale realiteit meervoudig is, kan geen enkele discipline ze volledig vatten. Deze multidisciplinaire aanpak laat toe om het onderzochte fenomeen vanuit meerdere perspectieven te ontsluiten.
Multidisciplinair onderzoek maakt het mogelijk om meer rijkdom in de analyse in te bouwen en de onderliggende veronderstellingen van de verschillende disciplinaire perspectieven zichtbaar te maken. Door meerdere elementen te integreren wordt het mogelijk om meer realistische scenario’s te schetsen en om beleidsaanbevelingen te formuleren die randvoorwaarden en mogelijke ongewenste effecten identificeren. Op die manier verhoogt deze aanpak de relevantie en bruikbaarheid van de geproduceerde wetenschappelijke kennis – zowel de theoretische inzichten als de empirische bevindingen – voor de betrokken partijen in de samenleving.
Civic
Alle onderzoeksactiviteiten van R4D vertrekken vanuit de civic missie van UHasselt als belangrijk ankerinstituut in de omliggende regio en breder, alsook vanuit de publieke waarde van de gegenereerde kennis. In onze academische praktijk faciliteren we de participatie van betrokken actoren in het onderzoeksproces op verschillende manieren, waar mogelijk vanaf de eerste ontwerpfases en voor de co-creatie van kennis. In de samenwerking hebben we bijzondere aandacht voor de inclusie van de kennis en perspectieven van minder machtige actoren (bv. individuele burgers, achtergestelde gemeenschappen, kleinere overheden en non-profitorganisaties).
De onderzoeksgroep is geëngageerd om de kennis niet enkel via academische publicaties te valoriseren maar ook systematisch te vertalen naar de praktijk. Daarbij aansluitend zetten we sterk in op de integratie van het onderzoek in de onderwijsopdracht van onze onderzoekers. Deze verwevenheid laat ons toe om studenten op te leiden om sociaal wetenschappelijke kennis te hanteren om maatschappelijke impact te creëren in hun eigen latere professionele praktijk.
Expertisegebieden
Digitalisering
De onderzoekslijn digitalisering richt zich op maatschappelijk duurzame digitalisering en verantwoorde dataficatie. Digitale media en platformen zijn namelijk een essentieel onderdeel geworden van de sociale omgeving en dagelijkse belevingswereld van burgers. Dit leidt ertoe dat online en offline data op massale schaal worden verzameld, verwerkt en (her)gebruikt door middel van gesofisticeerde digitale technologieën en automatische beslissingssystemen. Dit heeft diepgaande gevolgen voor steeds meer sectoren in de samenleving.
Deze evoluties brengen nieuwe vragen mee inzake maatschappelijke afstemming, empowerment en publieke sfeer. Het onderzoek naar antwoorden op deze vragen vertrekt vanuit een drieledig perspectief: (1) technologieën mee ontwikkelen die voldoen aan publieke waarden; (2) betekenisvolle participatie en controle van gebruikers/burgers via digitale platformen garanderen en versterken; (3) relevante spelers in de platformsamenleving samenbrengen om tot afspraken over gedeelde verantwoordelijkheid te komen.
Diversiteit
De onderzoekslijn diversiteit focust op hoe sociodemografische kenmerken (bv. gender, klasse, ‘ras’ en etniciteit, religie, migratie-status, leeftijd, seksuele oriëntatie, handicap) van individuen en groepen bepalen hun participatie in de hedendaagse samenleving. Ze gaat na hoe, ondanks het principe van gelijkheid waarop democratische samenlevingen steunen, dominante sociale normen en kerninstituties zoals de arbeidsmarkt, de welvaartstaat, het onderwijs, de politiek en het middenveld ongelijkheid tussen individuen en groepen reproduceren.
Discriminatie, segregatie en exclusie ontnemen kansen en verminderen het vertrouwen van burgers in de democratische instituties. Ze ondermijnen de sociale cohesie, de welvaart van de samenleving in haar geheel. Deze onderzoekslijn focust aan de ene kant op verschillen en (on)gelijkheid en identificeert op de andere innovatieve beleidsmaatregelen (bv. normverbreding, mainstreaming, quota’s) en organisatievormen (bv. sociale ondernemingen, co-operaties) die gelijkheid bevorderen. Bijzondere aandacht gaat naar evenwaardige deelname aan werk en de economie, de relatie tussen betaald en onbetaald werk, toegang tot essentiële goederen (gezondheid, onderwijs, huisvestiging, vrijetijd) alsook participatie in de politieke sfeer.
Voorbeeldprojecten:
- Diversiteit en inclusie in digitaal gestuurde werkomgevingen in de logistiek
- Diversiteit en (on)gelijke inclusie in de platformeconomie
- Brand activism (FWO aspirantschap, december 2021 - november 2025)
- Praktijken en beleid voor gendergelijkheid in onderzoek en wetenschap (INSPIRE, HorizonEurope project, mei 2022 - april 2025)
- Hoe artificiële intelligentietechnologieën werkprocessen veranderen (FWO project, jan 2019 - dec 2023)
- De rol van de Europese Unie in de evolutie van gendergelijkheid in het Belgische overlegmodel (2018-dec 2023).
Democratie
De onderzoekslijn democratie focust op de vraag hoe publieke organisaties omgaan met actuele, complexe maatschappelijke uitdagingen. Deze uitdagingen overstijgen vaak de verantwoordelijkheid van één bestuursniveau en vereisen samenwerking, niet alleen tussen verschillende bestuursniveaus en overheidsorganisaties, maar ook met o.a. private organisaties, middenveldorganisaties en burgers, al dan niet in samenwerkingsverband. Dit impliceert dat de relatie tussen overheid en andere actoren verschuift van een hiërarchische naar een netwerkrelatie. Deze evoluties brengen vragen mee zowel inzake het interne management van publieke organisaties als betreffende de manieren waarop zij vorm geven aan publieke verantwoordelijkheden.
Vertrekkende vanuit deze governance context focust deze onderzoekslijn op de vraag hoe publieke organisaties besluitvormingsprocessen en beleidsvorming op een innovatieve en gecoördineerde manier vorm en inhoud (kunnen) geven en dit zowel binnen eenzelfde bestuur als in relatie tot diverse externe stakeholders. Bijzondere aandacht gaat naar (1) de impact en opportuniteiten van technologische ontwikkelingen op de organisatie en cultuur van het openbaar bestuur en (2) de (gelijkwaardige) participatie van burgers en andere maatschappelijke actoren in deze structuren en processen
In het onderzoek staan overheidsorganisaties en publieke instituties op verschillende beleidsniveaus (Europees, federaal, regionaal en lokaal) centraal.