Hennepplanten kunnen PFAS en PFOS uit de grond halen
PFAS en PFOS stoffen in vervuilde gronden kunnen gesaneerd worden met behulp van hennepplanten. Dat toont onderzoek van het Centrum voor Milieukunde, UHasselt op vervuilde gronden in Zwijndrecht. “De hennepplant kan significante hoeveelheden PFOS en talrijke andere PFAS-stoffen uit de grond opnemen en in de bladeren opslaan. Die opslag is ook goed nieuws, want hierdoor kunnen de vezels van de stam van de plant hergebruikt worden voor talrijke industriële toepassingen. Zo is er ook een verdienmodel voor landbouwers”, zeggen dr. Sofie Thijs (UHasselt) en Frederik Verstraeten (C-BIOTECH).
Fytoremediatie
Een goede 2 maanden geleden gingen miljoenen hennepzaden in de grond in Zwijndrecht, in de buurt van het fabriek 3M, dat meewerkte aan het onderzoek van UHasselt. Niet zomaar de eerste de beste zaden, maar het ras, biostimulantia. Zaaidichtheden en landbewerkingen werden zorgvuldig gekozen met als doel de saneringscapaciteit van de plant te vergroten, expertise die het Centrum voor Milieukunde van UHasselt sinds vele jaren heeft opgebouwd. “Hoofdopzet van ons onderzoek was om te kijken of deze verbeterde vezelhennep PFAS en PFOS uit vervuilde gronden kan halen”, zegt onderzoekster Sofie Thijs (CMK UHasselt).
“Het antwoord hierop is dus volmondig ja, de eerste resultaten zijn erg veelbelovend. Onder de blakende zon en tropische temperaturen, stond de hennep in augustus al op meerdere percelen meer dan 2m tot zelfs 3m5 hoog. En die grote groeisnelheid is de sterkte van de plant. Door zijn krachtige groei en groot bladoppervlak, heeft deze plant een aanzienlijke evapotranspiratie capaciteit, ook wel ‘zweten’ genoemd, dit proces is verantwoordelijk voor de opname van water, voedingsstoffen, maar ook verontreinigingen van de bodem in de plant, en het transport naar de bladeren. Vermenigvuldig dit met het feit dat er 1 miljoen hennepplanten op een hectare passen, dan hebben we hier een krachtige natuur-gebaseerde saneringsoplossing, van eigen bodem.”
Toekomst voor landbouw
“Het onderzoek is nog lopende en het is wel nog even wachten op de definitieve resultaten”, zegt Frederik Verstraeten, ceo van C-BIOTECH. “Maar de eerste bevindingen dat deze vezelhennep PFAS en PFOS kan saneren zetten ons wel al een grote stap vooruit in de goede richting, en geeft de landbouwers een toekomst. Want afgraven van vruchtbare grond is voor hen geen optie. Het zou hen vele jaren kosten om nieuwe vruchtbare grond te creëren om op te planten en oogsten. En bovendien welke bodem komt er in de plaats? Fyto-management, zachte saneringstechnieken zoals hier gebruikt worden, zorgen ervoor dat de landbouwers hun activiteiten kunnen verderzetten, én dat tegelijk de bodem gesaneerd wordt.” Een snelle berekening leert dat de landbouwer het echter wel een tiental keer moet uitoefenen met 2 oogsten per jaar, om de PFAS-concentraties te halveren naar de norm van 3.8 µg/kg. Lang niet onoverkomelijk, in Nederland groeien ze bijna 1000 hectare hennep elk jaar voor hout en vezel, en buurlanden als Frankrijk doen het nog beter met 18,000 hectare.
Het verdienmodel, waarbij de geteelde hennep ook nog steeds gebruikt kan worden voor industriële toepassingen is voor landbouwers één van de grote troeven. Hennep werd in onze streken eeuwenlang gebruikt voor het maken van papier, scheepstouwen, zeilen, visnetten en kledij. Door de opkomst van katoen en meer nog de kunststofvezels raakte hennep echter in vergetelheid, maar daar komt nu mogelijks verandering in. “Hennep zou wel weer eens de plant van de toekomst kunnen zijn. Zo worden hennepproducten gebruikt in bouwmaterialen en isolatie of om kunststof op basis van fossiele brandstoffen te vervangen, zoals bij asbest in remschijven en dashboards. Verder kan het ook gebruikt worden om papier te maken, waardoor men minder chemicaliën moet gebruiken om de pulp te wassen”, zegt Frederik Verstraeten.
Verder onderzoek in Verenigde Staten
De komende maanden wordt er nog hard verder gewerkt aan dit project. Zo zal er onderzocht worden hoe de capaciteit van de hennepplant nog beter benut kan worden, alsook zullen de resultaten verder vergeleken worden met proefopstellingen met andere planten, bramen of netels, zoals in het onderzoek van Thimo Groffen (UAntwerpen). “We moeten de absorptie processen van PFAS in de bodem, en het transport in het porie- en grondwater beter begrijpen. Er zijn bovendien ook meer dan 75 EU-goedgekeurde henneprassen voorhanden waarin we kunnen variëren, alsook andere teelt-technische variaties inbouwen”, zegt Sofie Thijs. “Dus hennepplanten geteeld op de juiste manier hebben zeker potentieel. De volgende maanden trek ik ook naar de Verenigde Staten om aan dit project verder te werken met onderzoekers van het Connecticut Agricultural Station, waar nano-materialen worden gemaakt die PFAS-opname door planten kunnen verbeteren.” Deze kennis kan gebruikt worden om volgend jaar nieuwe veldexperimenten op grotere schaal op te zetten in samenwerking met bodemsaneringsdeskundigen, en om de haalbaarheid te evalueren volgens de code van goede praktijk fytoremediatie.
Green Deal
“En er is nog een voordeel aan hennepplanten”, benadrukken Frederik Verstraeten en Sofie Thijs. “De plant kan grote hoeveelheden CO2 opslorpen, heeft veelvuldige toepassingsmogelijkheden en kan gebruikt worden als wisselteelt om de grond terug te voeden. De Europese Unie ziet de hennepteelt daarom ook als een belangrijke bijdrage om de Green Deal objectieven te behalen, want de plant past precies binnen de visie van ecologie en duurzame landbouw.”
