Van teken, lintwormen tot luizen. Expertengroep brengt toestand wereldwijde parasietsoorten in kaart
Hoe is het gesteld met de wereldwijde populaties van parasieten zoals luizen, teken, lint- en rondwormen? Hoe kunnen we ze beter monitoren en welke uitdagingen en positieve aspecten brengen deze soorten met zich mee? Om op die vragen een antwoord te krijgen start de natuurbeschermingsorganisatie IUCN, bekend van het opstellen van rode lijsten van bedreigde diersoorten, een wereldwijde expertengroep rond parasieten. Universiteit Hasselt is hierin, met de financiële steun van het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek, Europese coördinator en ondersteunt wereldwijde acties.
Parasieten
“Het verhaal over een Australische vrouw met een levende worm in haar hersenen, enkele maanden geleden. Ja, ik begrijp goed dat dat de meeste mensen doet gruwelen”, begint prof. dr. Maarten Vanhove van het Centrum voor Milieukunde. “En dat zal ook wel gebeuren bij de gedachte aan lintwormen, bedwantsen, horzels of bloedzuigers. Toch, tenminste wanneer zij geen mensen of huisdieren besmetten, zijn al deze parasietsoorten in de natuur van grote biologische waarde. Ze spelen een ontzettend belangrijke rol in ons ecosysteem want ze reguleren soorten, zijn een belangrijk onderdeel van de biodiversiteit en zijn een waardevolle indicator om te weten hoe het met onze planeet gesteld is. Parasieten zitten eigenlijk al veel te lang in een vergeethoek en met deze expertengroep wil het IUCN (International Union for Conservation of Nature) daar verandering in brengen."
Grootste soort organismen
Het IUCN werkt met wereldwijde groepen van wetenschappers die elk vanuit hun eigen vakgebied bestuderen hoe het gesteld is met dier-, planten- en schimmelsoorten op aarde. “De info in dierentuinen of een bepaalde diersoort al dan niet met uitsterven bedreigd is, is bijvoorbeeld gebaseerd op de kennis vanuit het IUCN”, zegt prof. dr. Maarten Vanhove. Wereldwijd hebben zij tot nu zo een 80.000 soorten planten en 70.000 diersoorten geanalyseerd. “Zo leveren ze waardevolle informatie op over de staat van onze planeet en hoeveel en hoe snel soorten wereldwijd uitsterven.”
Maar over parasieten, daar heeft het IUCN tot nu amper onderzoek naar gedaan. En dat terwijl dit de meest talrijke organismen op aarde zijn. “Iedere diersoort op aarde heeft namelijk wel één en vaak meerdere soorten parasieten die hen als gastheer gebruiken. Vaak zijn ze specifiek aan hun gastheer en kunnen parasieten verschillen van bepaalde locatie of orgaan op of in hun gastheer. Zo kunnen vogels bijvoorbeeld andere soorten luizen op hun kop hebben dan in hun vleugels of op hun poten”, zegt UHasselt-prof. dr. Nikol Kmentová.
foto: Lamproglena monodi, een parasitair roeipootkreeftje
Amper gekend
En toch staan er nog geen tien verschillende soorten parasieten in de rode lijst van bedreigde soorten van het IUCN, terwijl schattingen stellen dat meer dan 30 procent van de parasieten ter wereld op de rand van uitsterven staan tegen het einde van deze eeuw. “Parasieten worden amper bestudeerd en er zijn ook nog ontzettend veel soorten niet ontdekt. Zo wordt er geschat dat er amper 10 procent van alle parasietsoorten wereldwijd nog maar geïdentificeerd zijn. Hoog tijd dus om daar verandering in te brengen, en daarom richt het IUCN nu de IUCN SSC Parasite Specialist Group op”, zegt Maarten Vanhove.
Deze groep bestaat uit wereldwijde experten in parasieten die samen aan de slag gaan en inzichten bieden in hoe het gesteld is met de parasietsoorten in de wereld. Universiteit Hasselt, met expertise in voornamelijk visparasieten en andere parasieten die in water leven, zal met financiële steun vanuit het Vlaams Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek, de werking van deze expertengroep van zo’n dertig academici ondersteunen.
foto: Een onbeschreven parasitaire platworm van het geslacht Cichlidogyrus uit het Tanganyikameer
De volgende jaren gaat de groep een evaluatie maken van hoe het gesteld is met reeds bekende en nieuwe parasietsoorten. Hoe doet iedere soort het, welke floreren er, welke zijn bedreigd en welke zijn al uitgestorven? Zo krijgen ze een veel beter beeld over hoe het met de parasietensoorten wereldwijd gesteld is. Op 6 en 7 mei organiseert de expertengroep aan UHasselt een eerste workshop rond parasieten.
foto: prof. dr. Maarten Vanhove, prof. dr. Nikol Kmentová, dr. Tiziana Gobbin
Zuigwormen
“Parasieten zijn erg waardevol voor de biodiversiteit en voor de ecosystemen op de aarde”, benadrukt dr. Tiziana Gobbin, Programme Officer van de Parasite Specialist Group aan Universiteit Hasselt. Zo toonde een grootschalig Amerikaans onderzoek in riviermondingen in California eerder al aan dat de biomassa van één groep parasieten (trematoden of zuigwormen) in dat gebied groter was dan het gewicht van alle vogels die er in dat gebied aanwezig waren.
“Neem deze parasieten weg, en dat heeft zonder twijfel een grote impact op het ecosysteem ter plaatse. Het is net alsof je plots alle olifanten in de wereld zou weghalen. Ten goede of ten kwade zou ook dat een enorme impact hebben op de biodiversiteit en de interacties binnen een ecosysteem. Hetzelfde geldt voor parasieten. Zij spelen dus ook een belangrijke rol, al is het maar omdat zij een regulerend effect kunnen hebben op bepaalde andere soorten. Het zou dan ook gek zijn om parasieten volledig uit het oog te blijven verliezen. We zijn erg blij dat het IUCN dit inziet en deze expertengroep nu de kans geeft om een evaluatie en een beschermingsbeleid uit te stippelen voor parasietensoorten wereldwijd”, besluit Maarten Vanhove.