Een goed gedefinieerde onderzoeksvraag is specifiek, duidelijk en beantwoordbaar op basis van de studies in je review. Vaak worden vaste structuren gebruikt om de vraag doelgericht te formuleren, zoals PICO of SPIDER.

PICO (vaak gebruikt voor klinische reviews):

Bijvoorbeeld: 'Wat is de effectiviteit van cognitieve gedragstherapie (CGT) vergeleken met medicatie bij het verminderen van angst bij volwassenen?'

• P: Volwassenen;
• I: CGT;
• C: Medicatie;
• O: Angstvermindering.

SPIDER (vaak gebruikt voor kwalitatieve reviews)

Bijvoorbeeld: 'Hoe ervaren vrouwen die huiselijk geweld hebben meegemaakt de effectiviteit van steungroepen voor hun welzijn?'

• S: Vrouwen;
• PI: Steungroep;
• D: Interviews;
• E: Verbeterd welzijn;
• R: Kwalitatief.

Dit betekent een duidelijke definitie van:

• de onderzoeksvraag;
• inclusie- en exclusiecriteria;
• zoekstrategieën;
• data-extractiemethoden;
• de analyse- en syntheseprocedure.

Een checklist voor protocollen (PRISMA-P) is beschikbaar op het PRISMA-portaal.

Registratie in een database zoals PROSPERO bevordert transparantie en voorkomt dat hetzelfde onderzoek ook elders gelijktijdig wordt uitgevoerd.

Identificeer de belangrijkste databanken die relevant zijn voor je onderwerp en stel een zoekstring op met behulp van relevante zoekwoorden, Booleaanse operatoren en databankspecifieke filters.

Hoewel de Discovery Service (de zoekbalk op de homepage van de Universiteitsbibliotheek) veel belangrijke databases tegelijk doorzoekt, is het voor onderwerpspecifieke reviews, waarbij details en transparantie belangrijk zijn, beter om elke database individueel via de eigen interface te doorzoeken.

Een overzicht van de beschikbare digitale bronnen via UHasselt vind je in de lijst met e-bronnen.

Documenteer je zoekacties

Zorg ervoor dat je het zoekproces zorgvuldig documenteert, inclusief:

• de gebruikte zoekstring;
• filters die je hebt toegepast;
• het aantal gevonden resultaten.

• Het PRISMA 2020-stroomdiagram is een nuttig hulpmiddel om de resultaten tijdens het zoek- en screeningsproces vast te leggen.
• De functies 'save search' en 'save results' in databanken helpen je deze informatie nauwkeurig bij te houden.
• Daarnaast kunnen 'search alerts' je helpen om de resultaten tijdens het proces actueel te houden.

Controlled vocabularies

Controlled vocabularies zijn gestandaardiseerde verzamelingen van termen die worden gebruikt om artikelen consequent te indexeren en te categoriseren in databanken, zoals MeSH (Medical Subject Headings) in PubMed en thesaurustermen in databanken zoals ProQuest of ERIC.

Door deze vooraf gedefinieerde termen te gebruiken, kunnen onderzoekers de valkuilen van variatie in trefwoorden of synoniemen vermijden, waardoor relevante studies mogelijk ontbreken. Controlled vocabularies zorgen ervoor dat gerelateerde artikelen bij elkaar worden gehouden, zelfs als auteurs verschillende terminologie gebruiken.

Snowballing

Je kunt de reikwijdte van je literatuuronderzoek uitbreiden door aanvullende relevante studies te identificeren uit de referenties van de papers die je al hebt gevonden.

Twee belangrijke benaderingen:

• Backward snowballing: bekijk de literatuurlijsten van geselecteerde artikelen om oudere relevante werken te ontdekken.
• Forward snowballing: gebruik citatietools (zoals Web of Science of de citatiedata in Discovery Service-resultaten) om latere studies te identificeren die het betreffende artikel hebben geciteerd.

Dit proces helpt je studies te ontdekken die mogelijk nietvia je initiële zoekopdrachten in databanken naar voren zijn gekomen, vooral wanneer terminologie varieert of relevante werken zijn gepubliceerd in minder bekende tijdschriften.

Titel | Abstract-screening

In deze fase richt de eliminatie zich op kernaspecten die eenvoudig te identificeren zijn. Het doel is snel irrelevante studies uit te sluiten en potentiële relevante studies te behouden.

Aangezien titels en abstracts vaak beperkte informatie bieden, is het beter om voorzichtig te zijn en studies met een onzekere status voorlopig te behouden voor verdere beoordeling tijdens de full text-screening.

Full text-screening

In deze fase beoordeel je of een studie volledig in lijn is met de onderzoeksvraag en de vooropgestelde inclusie- en exclusiecriteria. 

Daarnaast beoordeel je de methodologische kwaliteit van de resterende publicaties, zoals het ontwerp van de studie, voldoende steekproefgrootte en de volledigheid van de datareportage. Dit helpt de integriteit en geldigheid van de bevindingen van je review te waarborgen.

Duplicaten verwijderen

Wanneer je een systematische review uitvoert met gebruik van meerdere databanken, kom je geregeld dubbele referenties tegen, omdat dezelfde publicaties in meerdere bronnen zijn geïndexeerd.

Om de efficiëntie en nauwkeurigheid te waarborgen, is het belangrijk om deze duplicaten vroeg in het proces te identificeren en te verwijderen. Dubbele studies kunnen de analyse en synthese vertekenen door bepaalde bevindingen onbedoeld te oververtegenwoordigen.

Veel citatiemanagers, zoals EndNote, Zotero of gespecialiseerde software zoals Covidence, hebben ingebouwde functies om duplicaten op te sporen en te verwijderen.

Na de eerste titel- en abstractscreening haal je de volledige tekst van de overgebleven resultaten op.

Veel bibliografische databases bij UHasselt zijn uitgerust met linkresolvers, waardoor je direct toegang hebt tot de elektronische versie van de publicatie (indien beschikbaar via UHasselt) of andere opties om de publicatie te verkrijgen, zoals via interbibliothecair leenverkeer.

UHasselt heeft ook een abonnement op LibKey Nomad, een browserextensie die snelle toegang biedt tot wetenschappelijke artikelen waarop UHasselt een licentie heeft.

Als je bibliografische software gebruikt, kun je ervoor kiezen de PDF's daarbinnen op te slaan.

Na het ophalen worden de artikelen verder gescreend op hun relevantie voor de onderzoeksvraag en inclusie- en exclusiecriteria.

Gebruik gestandaardiseerde kritische beoordelingsinstrumenten om de kwaliteit systematisch te onderzoeken, zoals:

• CASP checklists
• AMSTAR
• ROBIS checklist

Noteer systematisch belangrijke gegevens uit de geselecteerde studies, zoals auteur, studiedesign, steekproefgrootte en hoofdbevindingen. Gebruik een vooraf gedefinieerd data-extractieformulier om consistentie te waarborgen.

Organiseer en synthesizeer de gegevens. Dit kan een kwalitatieve synthese, kwantitatieve meta-analyse of narratieve synthese inhouden, afhankelijk van je onderzoek.

Bij het rapporteren van een systematische review zijn transparantie, reproduceerbaarheid en volledigheid essentieel.

PRISMA helpt hierbij, met

• een checklist van 27 punten waarin alle aspecten van de systematische review worden afgedekt en
• een stroomdiagram dat de auteurs begeleidt doorheen het proces van transparante rapportering.

Door gebruik te maken van de PRISMA-richtlijnen, bereiken systematische reviews een hoge mate van nauwgezetheid en transparantie.

Online

• Cochrane Handbook for Systematic Reviews of Interventions: Dit handboek wordt beschouwd als de gouden standaard voor het uitvoeren van systematische reviews, vooral in de gezondheidszorg. Het biedt gedetailleerde richtlijnen voor elke stap van het proces, van het ontwikkelen van het protocol tot de data-analyse.
• PRISMA (Preferred Reporting Items for Systematic Reviews and Meta-Analyses): PRISMA biedt richtlijnen die veel worden gebruikt voor het rapporteren van systematische reviews en meta-analyses en hulpmiddelen met een focus op transparantie en reproduceerbaarheid.
• JBI (Joanna Briggs Institute) Manual for Evidence Synthesis: biedt uitgebreide begeleiding bij het uitvoeren van systematische reviews over verschillende soorten bewijsmateriaal.
• Centre for Reviews and Dissemination (CRD) Guidance: gedetailleerde handleiding voor systematische reviews in gezondheidszorg en openbaar beleid. Daarnaast bevat het CRD-portaal publicaties en hulpmiddelen voor onderzoekers.

Digitaal raadpleegbaar via UHasselt

• Purssell (2020). How to Perform a Systematic Literature Review: A Guide for Healthcare Researchers, Practitioners, and Students;
• Dekkers et al. (2022) Making Literature Reviews Work: A Multidisciplinary Guide to Systematic Approaches.
• Glasziou et al. (2001). Systematic Reviews in Health Care: A Practical Guide.

Aanwezig in onze fysieke collectie

• Boland et al. (2017). Doing a Systematic Review: A Student's Guide | Campus Diepenbeek 001 BOLA 2017;
• Booth et al. (2012). Systematic Approaches to a Successful Literature Review | Campus Diepenbeek 001 BOOT 2012;
• Booth et al. (2016). Systematic Approaches to a Successful Literature Review | Campus Diepenbeek 001 BOOT 2016;
• Hart (1998). Doing a literature review: releasing the social science research imagination | Campus Diepenbeek 001 HART 1998.
• Ridley (1998). The Literature Review: A Step-by-Step Guide for Students | Campus Diepenbeek 001 RIDL 2012.

Checklists en stroomdiagrammen zijn waardevolle hulpmiddelen om  ervoor te zorgen dat elke fase van de systematische review verloopt volgens de regels van de kunst.

• PRISMA: een checklist van 27 punten en een stroomdiagram om transparantie in rapportage te garanderen. Het schema helpt om het aantal geïdentificeerde, gescreende en opgenomen documenten te visualiseren.
• Joanna Briggs Institute (JBI) Critical Appraisal Checklists:  specifieke checklists voor het beoordelen van verschillende soorten studies (bijv. kwalitatieve studies, gerandomiseerde proeven).
• AMSTAR 2: instrument om de methodologische kwaliteit van systematische reviews te beoordelen, in het bijzonder waar gebruik wordt gemaakt van gerandomiseerde of niet-gerandomiseerde studies.
• CASP-checklists: veelgebruikte checklists in evidence-based practice om de kwaliteit en betrouwbaarheid van studies te waarborgen en beslissingen te begeleiden op basis van de kracht van het bewijs.
• ROBIS checklist: waardevol hulpmiddel om vooringenomenheid in systematische reviews te controleren. Dit is primair ontworpen voor de geneeskunde en verpleegkunde, maar ook toepasbaar in andere vakgebieden.
• Campbell EGM reporting standards: richtlijnen voor het rapporteren van Evidence and Gap Maps, die visueel de beschikbare kennis over een specifiek onderwerp weergeven.

Het gebruik van software en hulpmiddelen die machine learning en text-mining  gebruiken om grote hoeveelheden data te beheren, kan bepaalde aspecten van het systematische reviewrpoces, zoals screening, data-extractie en synthese, aanzienlijk versnellen.

Automatisering brengt echter risico's met zich mee: mogelijk worden subtiele details die menselijke expertise vereisen over het hoofd gezien. Transparantie blijft essentieel; het gebruik van hulpmiddelen, de criteria voor dat gebruik en beslissingen die mogelijk werden beïnvloed door geautomatiseerde methodes moeten duidelijk worden gedocumenteerd in het protocol of rapport.

Gratis

• Rayyan (met optionele premiummogelijkheden tegen betaling): helpt onderzoekers bij het samenwerken aan het screenen van literatuur voor systematische reviews. Het stelt gebruikers in staat snel titels en abstracts te screenen en studies te coderen en labelen voor inclusie of exclusie.
  Nadelen: beperkt tot het screeningsproces; ondersteunt niet bij latere fasen zoals data-extractie of synthese. Kan een steile leercurve hebben voor nieuwe gebruikers.
• Abstrackr (registratie vereist): gebruikt machine learning om te assisteren bij het screenen van abstracts. Het leert van je beslissingen voor inclusie en exclusie en voorspelt en suggereert relevante abstracts voor inclusie.
  Nadelen: beperkt tot abstract screening; helpt niet bij latere stappen zoals full-text screening of data-extractie. AI-suggesties vereisen handmatige verificatie.
• SRDR+ (registratie vereist): gratis platform voor de extractie, archivering en het delen van data tijdens systematische reviews.
• RobotReviewer: gebruikt machine learning om automatisch het risico op bias te beoordelen in gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken.
  Nadelen: focus ligt alleen op bias-assessment; vereist handmatige controle.
• SRA Helper (open-source): open-source R-pakketten die verschillende stappen in het reviewproces automatiseren, zoals het importeren van referenties importeren en het genereren van PRISMA-diagrammen.
  Nadelen: vereist kennis van R-programmering.
• SR-Accelerator: gratis tools voor het versnellen van het systematische reviewproces, zoals automatische tekstextractie en deduplicatie van referenties.
• RevMan (registratie vereist): ontwikkeld door Cochrane; helpt met het schrijven van systematische reviews en meta-analyses, inclusief data-analyse en risk-of-bias tabellen.
  Nadelen: vooral geschikt voor de gezondheidszorg; mogelijk minder aangewezen voor andere disciplines.
• Elicit (gratis basispakket): assisteert bij literatuuronderzoeken en automatiseert delen van het reviewproces.
  Nadelen: beperkte toegang tot databases en geen diepgaande data-extractie.
• Colandr (open-source): open-source tool ondersteund door AI voor het screenen van studies en het beoordelen van volledige teksten.
  Nadelen: Beperkt tot het screenen van studies; vereist handmatige verificatie van AI-beslissingen.

Betalend

• Covidence: ondersteunt elk aspect van systematische reviews, van het importeren van referenties, screening, data-extractie tot het genereren van PRISMA-diagrammen.
• EPPI-Reviewer: ondersteunt alle aspecten van systematische reviews o.a. study management, coding en text-mining met machine learning. Mogelijkheden voor meta-analyse en kwalitatieve synthese.
  Nadelen: complexe interface, die inspanningen vergt van gebruikers die minder bekend zijn met text-mining en machine learning.
• DistillerSR: ondersteunt referentiebeheer, data-extractie en rapportering, inclusief functies voor samenwerking en audittrails.
  Nadelen: Hoge kosten en vereist training voor gevorderde functies.
• JBI SUMARI: Ondersteunt reviewprotocollen, kwaliteitsbeoordeling, data-extractie en meta-analyses.

Websites

• Campbell Collaboration: gericht op sociale wetenschappen met systematische reviews en protocollen aanbiedt op het gebied van onderwijs, criminaliteit en recht, en sociaal welzijn.
• PROSPERO (International Prospective Register of Systematic Reviews): registreer je systematische reviewprotocol. Zo voorkom je duplicatie en vergroot je de transparantie.
• Clarivate's Systematic Review Tips: praktische tips voor systematische reviews, zoals het verfijnen van zoekstrategieën, beheren van referenties, gebruik van gespecialiseerde databanken...

Library guides

• AUB Library Guide: instructies voor het uitvoeren van systematische reviews, met de nadruk op de ontwikkeling van zoekstrategieën,  referentiebeheer en evaluatie. De gids bevat ook links naar nuttige tools en databanken voor effectieve literatuuroverzichten.
• Cambridge Systematic Reviews LibGuide: gids voor het systematische reviewproces, van het definiëren van onderzoeksvragen tot de synthese en rapportering van resultaten.
• Harvard Meta-Analysis Guide: overzicht van het meta-analyseproces met hulpmiddelen voor de selectie van geschikte databanken, de ontwikkeling van zoekstrategieën en het gebruik van softwaretools voor datasynthese.
• John Hopkins Systematic Reviews and Other Expert Reviews: richtlijnen voor het uitvoeren van systematische reviews, waaronder het formuleren van onderzoeksvragen, het ontwerp van zoekstrategieën...
• UCL Library Guide for Systematic Reviews: bronnen over het systematische reviewproces, van het formuleren van onderzoeksvragen tot datasynthese en rapportage. Deze gids omvat richtlijnen voor het selecteren van databanken, zoekstrategieën en hulpmiddelen die helpen om nauwgezette en reproduceerbare reviews te waarborgen.
• The University of Hawaii's Health Sciences Library guide on systematic reviews: bronnen voor het uitvoeren van systematische reviews, inclusief richtlijnen voor het formuleren van onderzoeksvragen, databaseonderzoek en referentiebeheer.

Webinars

• Elsevier's Researcher Academy: uitgebreide inleiding tot systematische reviews, met aandacht voor het plannen, uitvoeren en schrijven van systematische reviews.
• UCL Library Systematic Reviews Webinar Series: biedt stapsgewijze begeleiding bij belangrijke aspecten van  systematische reviews, waaronder de formulering van onderzoeksvragen, het ontwerp van zoekstrategieën, het screenen van studies en de synthese van resultaten.